Ohrid, makedonski i balkanski biser

Tu je, pre svega, njegova stara slovenska arhitektura. Razvijajući se među srednjovekovnim zidinama, na brdu i delu uz obalu jezera, grad ima građevinsku tradiciju. U gusto naseljenom starom delu grada, u tesnim ulicana, svaka kuća ima svoju lepotu. Prizemni zidovi su od kamena, a zgrade visoke, nadnete nad ulicom belih fasada i tamno uokvirenih prozora.

Međutim, ono što posebno obeležava Ohrid i okolinu jesu njegovi stari manastiri i veliki broj crkava. Manastir poznat kao Sveti Kliment podignut je u 13. veku, a posvećen je zaštitniku grada sv. Klimentu Ohridskom. Ova ličnost dolazi u Makedoniju u 9. veku, širi hrišćanstvo i ćirilicu i osniva Ohridsku književnu školu. Označio je početak novog doba u umetnosti u ovim krajevima. Sam manastir, danas crkva Bogorodice Perivlepte, nalazi u starom delu grada. Osnova crkve je opisan krst u pravougaonom prostoru sa kubetom. Ima pripratu sa plitkom kalotom. Na tremu crkve pronađena su remek dela ohridske zbirke ikona. Zbirku čini više od 30 ikona vrhunskog umetničkog kvaliteta, koje se odlikuju u preciznoj obradi minijaturnih reljefa. Među najznačajnijim su ikone Sveti Vasilij i Sveti Nikola prikazani u prirodnoj veličini, zatim ikona Bogorodice i Hristosa sa kompozicijom Blagovesti i Raspeća, iz 14. veka. Na Plošniku, brdu iznad starog dela grada, nedavno je osvećen novoizgrađeni hram Svetog Klimenta i Pantelejmona, gde su ponovo prenete mošti sv. Klimenta, prvog slovenskog episkopa. U znak sećanja na ovu istaknutu istorijsku ličnost, na trgu u centru Ohrida podignut je monumentalni spomenik sv. Klimentu, remek delo skulpture Tome Serafimovskog.

Najbliži saradnik sv. Klimenta bio je sv. Naum, kome je u 16. veku, na južnoj obali Ohridskog jezera, 26 km od grada Ohrida, izgrađen današnji manastir na temeljima bazilike koju je izgradio sv. Naum. U manastiru, koji ima dva kubeta, veliku vrednost imaju rezbareni ikonostas izrađeni u drvetu i živopis. Sv. Kliment i sv. Naum učenici su i naslednici braće Ćirila i Metodija iz Soluna koju su ustanovili prvu slovensku azbuku - glagoljicu, kasnije pretvorenu u jednostavnije pismo - ćirilicu. Osnovali su Panslovenski univerzitet u 9. veku i staroslovenski književni jezik. Od tada Ohrid postaje vodeće središte slovenske kulture i književne delatnosti. U spomen braći Ćirilu i Metodiju, apostolima Slovena i ocima slovenske književnosti, koji su širili ćirilično pismo i pravoslavlje, na obali jezera u Ohridu uzvisuje se spomenik od bronze na mermernoj osnovi skulptora Tome Serafimovskog.

Crkva Svete Sofije, sedište ohridske arhiepiskopije između 11. i 14. veka, izgrađena je na temeljima ranohrišćanske bazilike i predstavlja jednu od najvećih srednjovekovnih crkava na ovim prostorima. Crkva ima otvorenu galeriju i dve kupole, a u njoj se nalaze brojne freske (živopisi) iz raznih doba, među njima i Anđeo Svete Sofije. U ovom katedralnom hramu nastala je (1961. godine) manifestacija Ohridsko leto, koje traje već više od četiri i po decenije. Na samoj obali jezera, na jednoj isturenoj nadvišici, u starom delu grada, nalazi se crkva Sveti Jovan Kaneo, izgrađena krajem 13. veka. Crkva ima harmonični oblik, a posebon značaj imaju freske. Postoje i brojni drugi manastiri i crkve, kao što su Sveta Trojica, Sveti Nikoli Gerakomija, pećinska crkve Sveti Erazmo i Sveti Stefan, Sveta Bogorodica Kamenska i druge.

Vraćajući se u dalju prošlost spomenimo da se u Ohridu nalazi Samuilova tvrđava iz 10. veka sa gradskim zidinama, izgrađena u vreme Makedonskog carstva, Antičko pozorište i ostaci ranohrišćanske bazilike iz 5. veka. Ohrid sa okolinom ostaje predstavnikom duhovne umetnosti, građen pod velikom uticajem vizantijske umetnosti, sa izuzetkom vremena sv. Klimenta u cara Samuila.