Harmonija manastira Studenica

Stigli smo u Studenicu. Ovde je sve u harmoniji - i priroda i manastir i ljudi koji se ovde nalaze. Vazduh, spokoj, tišina - u trenutku vas dovode u stanje duševnog mira u kome ostajete sve vreme boravka u krugu manastira, a i dugo posle toga. Reka Studenica koja teče pored manastira, u dolini između Čemernog i Radočela sa vrhovima od po 1500-1600 metara, zelenilo koje vas okružuje - mame vas da ostanete duže na ovom mestu. U blizini Studenice postoji mali, istoimeni hotel, gde bi se sigurno moglo odsesti nekoliko dana.

Ovaj manastir, o kome bi se moglo pisati toliko da ni ceo broj ne bude dovoljan, sagrađen je oko 1190. godine, nedaleko od živopisne Ibarske klisure. Studenica, kao i sam Hilandar, predstavljaju ktitorski podvig Stefana Nemanje i lepotu hrišćanskih hramova kakva se teško može ponoviti. Najveća uloga u dovršavanju manastira i uređenju monaškog života u njoj pripada Rastku Nemanjiću. Studenica, ili preciznije jedan njen deo - Bogorodičina crkva, važi za najznačajniji spomenik raške škole graditeljstva, tj. kombinovanja vizantijskih elemenata, obično samog prostora i strukture hrama, i elemenata romanske arhitekture, uglavnom vezanih za spoljašnjost. Ono najvažnije (i, iskreno, potpuno neverovatno za ove prostore) - otkada je u XII veku osnovana monaška zajednica, Studenica ni u jednom trenutku nije prekidala svoj duhovni, monaški život.

Dakle, centralno mesto u studeničkom kompleksu pripada Bogorodičinoj crkvi, sa oštećenim natpisom čiji deo glasi: „... Ovaj presveti hram prečiste vladičice naše Bogorodice sazdan bi veleslavnim županom i prijateljem cara grčkog Aleksija, Stefanom Nemanjom koji je primio anđeoski obraz kao Simeon monah...“ Prvobitni živopis crkve sačuvan je samo u delovima crkve. Bogu hvala, i danas se mogu videti kompozicije - Bogorodica sa anđelima koji joj se klanjaju, Blagovesti i Sretenje, Hristovo raspeće... kao najveća dostignuća srpske, ali i evropske umetnosti trinaestog veka. Studeničko slikarstvo je i osnova sveukupnom srpskom zidnom slikarstvu koje je kasnije i dobilo naziv „studenički stil“. Crkva je sa spoljne strane ozidana pola metra debelim blokovima belog radočelskog mermera, i dan danas potpuno očuvane lepote... U sklopu manastira Studenica, nalazi se i crkva Sv. Joakima i Ane, zadužbina kralja Milutina, te tako poznata i kao Kraljeva crkva. Kao i u Bogorodičinoj crkvi, i ovde je u osnovi hrama krst sa Raspeća, naslikanog u samoj crkvi... Predivno očuvan živopis, delo Milutinovih majstora, uvrstio je ovu crkvu među najdragocenije spomenike četrnaestog veka, upravo zbog likovnih vrednosti. Stvaralaštvo dvorskih slikara Mihaila i Evtihija očuvano je i zahvaljujući velikoj obnovi koju je izvršio Longin, najveći srpski slikar XVI veka. Kralj Milutin je ovim hramom, slaveći Bogorodičine roditelje, Sv. Joakima i Anu, pokazao i svoju ljubav prema Bogorodici. Na fasadi crkve može se pročitati (deo natpisa): „sazidah ovaj hram u ime svetih pravednika i praroditelja Hristovih Joakima i Ane, godine 1314...“

Crkva Svetog Nikole (Nikoljača) sa delimično očuvanim živopisom, najmanja je i najjednostavnija od tri crkve u manastirskom krugu. Vreme nastanka nije poznato, jer postoji dilema da li je ova crkva korišćena za službu za vreme građenja Bogorodičine crkve, ili je nastala u vreme kada i slikarstvo celog kompleksa...

Od 1986. godine, Studenica je na Uneskovoj listi svetske kulturne baštine.

Naš obilazak Studenice završio se negde oko šest časova po podne, u trenucima kada je monah udarcima klepetala pozivao bratstvo na večernju službu. Naravno - istim putem nazad ka Ibarskoj magistrali.