Srpski tragovi u Parizu

O prijateljskim vezama srpskog i francuskog naroda postoje mnoga svedočanstva koja se mogu videti kako u Beogradu, tako i u Parizu. Neka su vidljiva i dostupna široj javnosti, a neka ne, ili je tako bilo bar donedavno. Od pre dve godine, za Dane evropske baštine, posetioci mogu da razgledaju Rezidenciju ambasadora Srbije u Parizu, za koju i Francuzi kažu da je jedna od najlepših rezidencija. I mada bez veće reklame, za dva dana ovo zdanje je obišlo više od šest hiljada znatiželjnika. Prvi posetioci bile su komšije iz luksuznog šesnaestog arondismana, na desnoj obali Sene.

Photo: Jovo Simišiæ

Zdanje Hotel de la Tremoaj, kako je zvaničan naziv rezidencije, nekada je bilo vlasništvo grofovske porodice Tremoaj. Kuću Treamoajovih je 1936. godine kupio diplomatski poslanik Kraljevine Jugoslavije Božidar Purić, zet srpskog političara Nikole Pašića (njegova bista se i danas nalazi u holu zgrade). Koštala je tri i po miliona franaka, a poslednja rata je isplaćena novembra 1940. godine.

Srpska rezidencija u Parizu zauzima jednu stranu uličnog bloka i ima površinu od četiri hiljade metara kvadratnih. U njoj živi ambasador, ali i drugo osoblje, Ovde se organizuju diplomatski prijemi, a kažu da se s prozora ovog zdanja najbolje vidi veličanstveni vatromet koji svakog 14. jula, za nacionalni praznik Francuske, obasjava nebo nad Parizom.

Zgrada u bel epok stilu delo je pariskog arhitekte Ernesta Sansoa, a gradnja je trajala od 1910. do 1924. godine. Okrenuta je bulevaru Deleser, a terasa ovog velelepnog zdanja gleda na Marsova polja i park Trokadero. Zbog blizine Ajfelovog tornja, čini se kao da je ovo remek- delo arhitekture smešteno u rezidencijskom vrtu koji je uredio pejzažista Emil Lisjen. Uređen je na isti način kao i vrt palate u kojoj je sedište francuske Vlade i francuskog premijera.

Pre nekoliko godina u ovom zdanju je francuska TV snimala film o predsedniku Miteranu, jer njegova unutrašnjost neobično podseća na enterijer rezidencije francuskih predsednika. Dekoracije salona radio je arhitekta Rozeti, a najlepše su njegove umetničke alegorije koje su postavljene iznad vrata. Trpezariju je dekorisao flamanski majstor Žil-Mari Openor koji je uradio reljef sa scenama iz lova u lipovom drvetu sa pozlatom. Sličnih dekoracija iz XVII veka u Francuskoj ima samo na još nekoliko mesta.

Photo: Jovo Simišiæ

U ulaznom foajeu dominira tapiserija izrađena u XVIII veku, na kojoj je predstavljena mitska scena iz 453. godine pre nove ere. U svim odajama je originalni nameštaj rađen u stilu Luja XV i Luja XVI, ogledala sa ramovima u pozlati, vredan porcelan i predivan kamin. Srpsku rezidenciju su posećivali istoričar i pisac Luj Aragon, pisci Andre Breton, Pol Elijar i Andre Malro, slikar Mark Šagal.

Posebnu vrednost imaju slike u srpskoj rezidenciji. Salone krasi 55 dela najpoznatijih srpskih umetnika, među kojima su i slike Nikole Jeremića, koji je u Prvom svetskom ratu bio izveštač, višestruko nagrađivan od francuske države.

Photo: Jovo Simišiæ

Za razliku od rezidencije, čija se vrata za publiku otvaraju samo jednom godišnje, jedan drugi objekat u Parizu otvoren je svakodnevno. Tačno preko puta glavnog ulaza u Centar „Žorž Pompidu“, među parižanima ali i turistima, poznatijeg kao Bobur, jedno od najposećenijih kulturnih sastajališta Pariza, nalazi se Kulturni centar Srbije. Ovaj centar godinama privlači pažnju kulturne javnosti glavnog grada Francuske i sve više i postaje stecište Srba koji žive i rade u Parizu. Organizovanjem izložbi, koncereta, filmskih i pozorišnih predstava, ovaj centar je godinama približavao jugoslovensku, a sada srpsku umetnost i kulturu Francuzima. Najvažniji deo centra je svakako galerija smeštena, u kojoj su pored koncerata i likovnih izložbi, prošle godine bile zapažene i izložbe priređene povodom godišnjice rođenja Nikole Tesle i 80 godina od osnivanja Jata.

U Centru se nalazi i obimna biblioteka na srpskom i francuskom jeziku (prevodi jugoslovenskih i srpskih autora na francuski jezik), kao i škola u kojoj najmlađi Srbi, koji žive u Parizu, pohađaju školu na maternjem jeziku.

U prestižnom šesnaestom arondismanu, na obodu Bulonjske šume, na Trgu Kolumbija, nalazi se skver koji nosi ime kralja Aleksandra Prvog od Jugoslavije, na kome je podignut monumentalni spomenik kraljevima Petru i Aleksandru Karađorđeviću. Autori spomenika, koji je svečano otkriven 19. oktobra 1936, jesu ugledni francuski vajar Maksim Real del Sart i arhitekt Anri Šaje. Konjička skulptura, ukupne težine osam tona, izrađena je od livene bronze. Masivni postament krase tri bareljefa, isklesana u granitu. Na čeonoj strani, na francuskom jeziku, ispisan je epitaf koji glasi: Aux Rois Pierre Ier de Serbie le Libérateur et Alexandre Ier de Yougoslavie l’Unificateur (Kraljevima Srbije i Jugoslavije, Petru Osloboditelju i Aleksandru Ujedinitelju).

Photo: Jovo Simišiæ

Na postamentu, sa leve strane piše: „Srbije više nema ali Vojska je spasena; mi smo spremni da dođemo i nastavimo borbu na tlu Francuske“ (telegram princa-regenta Aleksandra predsedniku Poenkareu, decembra 1915).

Sa zadnje strane postamenta nalazi se bronzani reljefni portret kralja Petra (iz mlađih dana) sa citatom: „Meni je čast što sam vojničku karijeru počeo pod zastavom Francuske.“ Naime, Kralj Petar je bio poručnik francuske vojske i pripadnik čuvene Legije stranaca, u kojoj se borio protiv Nemaca tokom francusko-nemačkog rata 1870. godine. U njemu je bio povređen i zarobljen, ali je pobegao iz zarobljeništva i ponovo se našao na francuskoj strani tako što je preplivao Loaru kod Orleana. Za taj podvig odlikovan je Ordenom Legije časti.

S desene strane postamenta piše: „Čuvajte Jugoslaviju, čuvajte francusko-jugoslovensko prijateljstvo“, poslednje reči Kralja Aleksandra, izgovorene nakon atentata u Marselju 1934. godine.

Spomenik kraljevima Petru i Aleksandru predstavlja najznačajnije materijalno svedočanstvo bliskih i savezničkih odnosa Srbije i Francuske tokom Prvog svetskog rata. To je, istovremeno, i mesto odavanja počasti ovim značajnim istorijskim ličnostima.

Francuzi su srpskoj dinastiji Karađorđević posvetili i jedni ulicu. U neposrednoj blizini Trokadera, između trga Jena i Avenije Žorž V, nalazi se aveniju koja nosi ime srpskog kralja, Petra I. U znak prijateljstva sa srpskim narodom, i glavnim gradom Srbije, Beogradom, (u Beogradu se nalazi velelepni Spomenik zahvalnosti francuskom narodu, Francuska i Pariska ulica, kao i desetina ulica francuskih vojnika, naučnika i umetnika), Pariz je jednu ulicu koja izlazi na velelepni park Marsova polja, u neposrednoj blizini Ajfelovog tornja, dao naziv Beogradska ulica.

Poštovanje prema srpskom narodnu, odnosno srpskim vojnicima koji su se tokom Prvog svetskog rata, i nakon njega, lečili u Francuskoj, Francusi su iskazali time što su sve umrle shranili na jednom mestu, na vojničkom groblju u pariskom predgrađu Tije. Među 757 jednoobraznih kamenih krstova, na kojima su ispisana na francuskom jeziku imena i prezimena i čin svakog srpskog vojnika, nalazi se i jedna piramida s polumesecom. Među srpskim junacima, na lični zahtev, ovde je sahranjen Esad-paša, zapovednik Albanije u Prvom svetskom ratu – veliki prijatelj Srba koji je, takođe, ubijen u atentatu u Parizu.

------------------------

Jat Airways poleće za Pariz iz Beograda svakog dana u 9:20, a iz Pariza ka Beogradu u 13:00. Dodatnih sedam letova nedeljno obezbeđeno je komercijalnim ugovorom Jat Airways-a i Air France-a.