Vek od rođenja Mihaila Lalića

O Laliću, za koga je poznavalac njegovih dela, kritičar Branko Popović, rekao da je "jedan od najboljih romansijera srpskog jezika" govorili su glavni urednik Srpske književne zadruge Dragan Lakićević i prof. dr Radivoj Mikić sa beogradskog Filološkog fakulteta.

Lakićević je podsetio da SKZ ima pravo da Lalića uvrsti među "svoje" pisce, iako je najviše objavljivao u "Nolitu", gde je dugo godina radio i kao urednik, posto je Zadruga 1964 u saradnji sa Maticom srpskom štampala njegov roman "Zlo proljeće" u serijalu " Srpska književnost u 100 knjiga".

U istoj ediciji samo pet godina kasnije štampan je i njegov roman "Lelejska gora" a u 60. Plavom kolu SKZ objavljena je zbirka Lalićevio priča "Gosti" (1q967).

Još jedan Lalićev roman pojavio se u izdanju SKZ u 89. Kolu 1992. i to je bilo njegovo poslednje delo "Tamara".

Posle piščeve smrti, SKZ je u još tri navrata štampala rukopise iz njegove zaostavštine: zbirku pripovetki "Opraštanja nije bilo" ( 1994), autiografiju "Epistolae seniles" (1885) koju je priredio Branko Popović i još jednu zbirku priča "Na mjesečini" (2005) koju je priredio Dragan Lakićević u broš izdanju da bi bila pristupačna ucenicima za lektiru.

Lakićević je podsetio da se 1947. godine Lalić priključio piscima kao što su Ivo Andrić, Desanka Maksimović, Branko Ćopić koji su odlučili da prilože svoje tekstove za knjigu "Kroz borbu i stradanje" koju je štampala SKZ i to je bio jedan od najjačih argumenata da ova kuća opstane kada je nova vast htela da je zatvori.

SKZ smatra da , dodao je Lakićević, javnost treba podsetiti na Lalićev jubilej jer on to apsolutno zaslužuje, iako je poslednjih godina bio potisnut u drugi plan.

Prof Mikić je u besedi dao osnovne podatke o Laliću kao ličnosti koja se politčki angažovala još pre Drugog svetskog rata i 1935 je postao član SKOJ-a pa je bio i zatvaran kao i da je istovremeno studirao prava i pisao pesme i priče koje su se štampale u dnevnicima kao što su Politika, Student, Pravda...

Rođen u blizini Andrijevice, Lalić je sebe smatrao crnogorsko-srpskim piscem, a imao je smelosti da već ranih pedesetih godina objavi svoj prvi roman o Drugom svetskom ratu "Svadba" u kome je o narodnooslobodilačkoj borbi govorio na nekonvencionalan način.

Mikić je naglasio da je Lalićeva zasluga da je u takozvanu "ratnu književnost" uveo znatne novine pre svega u prvu verziju "Lelejske gore" koja je doživela još dve prerade.

Prema Mikićevoj podeli Lalićevog opusa prva grupa romana se bavi Drugim svetskim ratom dok je u sledećem periodu pisao romane čija se radnja odvija od 19 veka do pred Drugi svetski rat i u kojima se bavi temama koje pokazuju genezu sukoba unutar kraljevine koji su se odvijali u senci antifašističke borbe.

Među opsesivne teme ovoga pisca Mikić je uvrstio borbu pojedinca u odnosu na njegovo okruženje, samoću, etička pitanja u odnosu na ideologiju, ljudske slabosti. U formalnom smislu Lalić je, prema rečima Mikića, veoma često koristio mozaički način diskontinuiranog pripovedanja. Profesor smatra da oni koji su ga jednostavno smeštali među realiste nisu u pravu pošto je ovaj pisac bio sklon da primeni osobeni tip psihološke fantastike.

Sklonost Lalića da posebnu pažnju posveti negativnim likovima, Mikić tumači njegovom željom da jasnije istakne sistem vrednosti koje se postepeno gube. Nije retko da pisac uvodi polemičke monologe iza kojih se krije razočarenje i melanholija njegovih junaka prema svetu koji ih okružuje.

Mikić se založio da se srpska istorija književnosti ne "odrekne" Lalića,o kome je od 1965. do 2001. objavljeno 11 studija i pet zbornika, a od tada vlada ružno ćutanje.