Crnjanski - 120 godina

Brojni tumači njegovog dela naglašavali su da je Crnjanski (1893-1977) na jedinstven način predstavio izuzetno teško istorijsko iskustvo njegovog srpskog naroda, razvejanog sticajem tragičnih oklonosti već vekovima na širokim prostranstvima srednje i istočne Evrope, što je središnj tema njegovog kapitalnog dela "Seobe".

Bio je briljantan stilista, jedna je od ključnih pojava srpske književnosti uopšte.

U Beogradu od 1980. godine deluje njegova zadužbina, koja svake druge godine dodeljuje nagradu za najbolju prvu knjigu piscu iz svih oblasti u kojima se ogledao Crnjanski (poezija, roman, pripovetka, esej, drama), a dodeljuje i nagradu "Stražilovo" za najbolje studentske radove o delu Crnjanskog.

Ime dobitnika nagrade "Crnjanski" za prethodne dve godine saopštiće žiri ovih dana. Ovogodišnji Beogradski sajam knjiga započeo je "Fugom za Crnjanskog".

Povodom obeležavanja 120 godina od rođenja, Narodna biblioteka Srbije realizuje reprezentativnu izložbu "Lutam, još vitak, sa srebrnim lukom…". Izložbu će 28. oktobra, u Centralnom holu nacionalne biblioteke, otvoriti državni sekretar u Ministarstvu kulture i informisanja Dejan Ristić, najavila je biblioteka.

Izloženi predmeti su deo legata Miloša Crnjanskog i čuvaju se u fondu nacionalne biblioteke.

Nagradu Crnjanski dobili su do sada: Borislav Pekić, Borislav Mihajlović Mihiz, Radoslav Petković, Milosav Tešić, Dušan Kovačević, Dejan Medaković, Aleksandar Gatalica i drugi, a "Stražilovo" Milo Lompar, Gordana Janjušević.

Crnjanski je rođen u Čongradu, u današnjoj Mađarskoj, tadašnjoj Austro-Ugarskoj, gde se njegov otac, niži činovnik, našao po kazni. Zbog neobuzdanog ponašanja uklonjen je iz Banata, u sredinu koja je bila gotovo potpuno nesrpska. I po ocu (Ilandža) i po majci (Pančevo) Crnjanski je bio Banaćanin.

Detinjstvo i ranu mladost proveo je u Temišvaru, koji je s mnogo topline opisivao u sećanjima, kao i malenu srpsku zajednicu, ostatak ostataka nekada ugledne i bogate srpske opštine.

U toj sredini zanavek je upio strasnu ljubav prema tradicijama njegovog naroda i sva njegova dela, čak i ona s lirskom tematikom ili antiratna kakva je pisao ranih dvadesetih prožeta su posebnom vrstom mističnog patriotizma.

Pripadao je generaciji koju je užasna klanica Prvog svetskog rata potpuno odredila, u austrijskoj uniformi prošao je Galiciju i italijanski front, i rana njegova dela odraz su tog duha.

Diplomirao je na Filozofskom fakultetu u Beogradu. Školovao se prethodno u Beču i Rijeci, a kasnije i u Parizu. Bio je profesor, novinar, publicista, a od 1928. zaposlen je u Centralnom pres birou vlade Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca (docnije Jugoslavije) pri diplomatskim predstavništvima na strani.

Okupacija Jugoslavije 1941. zatekla ga je u Rimu, odakle se preko Lisabona zaputio u London. Iz emigracije, koju je teško doživeo, vratio se u otadžbinu 1965.

U romanu "Seobe", čiji je prvi deo napisao 1929. a drugi 1962. opisivao je tragično rasejanje Srba na širokim prostorima Srednje Evrope i Južne Rusije. Delo je nastalo na realnim istorijskim osnovama.

Ostala dela: romani "Dnevnik o Čarnojeviću", "Kap španske krvi", "Kod Hiperborejaca", "Roman o Londonu", pesme "Lirika Itake", "Lament nad Beogradom", novela "Priča o muškom", drame "Maska", "Konak", "Nikola Tesla", putopisi "Ljubav u Toskani", "Knjiga o Nemačkoj", "Naša nebesa", "Naše plaže na Jadranu", "Boka Kotorska", "Knjiga o Mikelanđelu", "Embahade".

Za roman "Seobe" je 1930. dobio nagradu Srpske akademije nauka. Kada je 1973. godine svečano otvorena nova zgrada Narodne biblioteke Srbije na Vračarskom platou, a biblioteka počela da dodeljuje nagradui za najčitaniju knjigu godine u bibliotekama Srbije, prvi dobitnik bio je Crnjanski za "Roman o Londonu", koji je prethodno dobio NIN-ovu nagradu za roman godine.