Razvoj glumačkih stilova na filmu

Nezamislivo je bilo da će film postati novo umetničko polje. Tek kada se rodila ideja da film može da pruži mnogo više od pukog prikazivanja snimljene stvarnosti, kada je počela unapred da se osmišljava priča, likovi, njihova radnja i funkcija, rodila se potreba za glumom na filmu. Uporedo sa tehničkim razvojem (pojava dugometražnog filma, korišćenje veštačkog osvetljenja, uvođenje zvuka) formirao se jedinstveni filmski jezik, režija, montaža, način snimanja.

Tadašnji filmski stvaraoci, pre svega Dejvid Grifit i Meri Pikford, uvideli su da je potrebno da se razvije jedinstven stil glume na filmu bez širokih gestova i grimasa karakterističnih za pozorište XIX veka, na račun suptilnije i uzdržanije igre. Grifit je uveo montažne tehnike, koje su omogućile stvaranje novog – filmskog jezika tj. novog vida vizuelne komunikacije. Montaža je stvorila širu sliku o liku, obogatila i akcentovala glumačko izvođenje i učinila ga mnogo življim i „realnijim“.

Realistički pristup pantomimskoj glumi Meri Pikford je bio revolucionaran. Njen glumački metod sastojao se od toga da učini svoje likove stvarnim i uverljivim, kao da je u pitanju pravi život. Dokazala je da je realistički glumački stil od suštinske važnosti kako bi se prikazala istina i autentičnost na platnu i demonstrirala je stepen veštine i odmerenosti koji nisu viđeni do tada. Veoma često se govorilo da je upravo ona „pronašla“ glumu na filmu. Stepen do kog se uživljavala u lik mogao je da se vidi u njenim krupnim kadrovima, koji su neprocenjivo doprineli kvalitetu njenog glumačkog rada.

Meri Pikford u filmu Tess of the Storm Country

Analizom početaka i rađanja filma kao umetnosti, jasno se izdvajaju dva pravca, koja su karakteristična i za sve druge grane umetnosti, a to su stilizacija i realistički stil. Kasnije, sa formiranjem žanrova, realistički stil postaće karakterističan za žanrove poput vesterna, trilera, kriminalističkog ili ratnog filma, dok će se stilizacija vezivati za burlesku, slepstik, komediju, film noar itd. Kada je reč o realističkom stilu, treba naglasiti da i on podrazumeva određenu stilizaciju, čak i kada je reč o dokumentarnom filmu (koji takođe poseduje scenario, montira se i sl.) i da to nikada nije puko snimanje stvarnosti, jer film kao medij postavlja razna ograničenja i zahteva mnoga prilagođenja.

Stilizovani glumački stil baziran je najviše na pantomimi, zatim tipovima komedije del’arte, njihovim pozama i pokretima, baletu, plesu, scenskoj akrobatici i uglavnom se vezuje za komediju, parodiju i satiru. Prvi predstavnici su bili Mek Senet, Čarli Čaplin, Baster Kiton… Ono što je zanimljivo je da stilizacija, preterivanje, karikiranje ili ogolevanje karaktera, kod publike može da izazove jače emocije, uzdrma je i postigne željeni cilj, pre nego realno prikazivanje likova. Treba naglasiti da ovaj stilizovani način glume zahteva veliku preciznost u izvođenju i odličnu glumačku spremnost i tehniku. Iako se u savremenoj komediji u velikoj meri koristi dijalog kao izvor komedije, ona se ne odriče ni pantomimskih efekata.

Èarli Èaplin u filmu The Gold Rush

Gluma na filmu doživela je evoluciju - od melodramatičnog (deklamatorskog i gestikularnog stila) do naturalističkog stila glume iz vremena nemog filma, preko razvoja stila holivudskih studija tridesetih i četrdesetih godina XX veka, zatim dominacije Strazbergovog metoda u filmu početkom pedesetih godina XX veka i na kraju, uticaja antirealističkih tehnika na savremenu holivudsku glumu. Dobar primer uticaja antirealističkih teorija glume je film „Paklena pomorandža“.

U savremenim filmovima prisutni su svi stilovi glume u zavisnosti od žanra, scenarija i namere autora. Često se u okviru glumačkog para spajaju glumci različitih stilova (što se može videti u mnogim komedijama), koji pružaju publici istovremeno uživanje u spektaklu i realnoj glumačkoj igri. Možda bi dobra gluma danas najbolje mogla da se okarakteriše kao savršen spoj naglašenosti i verodostojnosti, a holivudska strategija frazom „šta god upali“. Dakle, danas prolazi sve što uspe da dotakne publiku i izazove emocije.

Autorka teksta je glumica dr Jelena Radenović, autorka nedavno objavljene knjige „Gluma u holivudskom mjuziklu“. U toj knjizi autorka se pored glume u specifičnom žanru mjuzikla, bavi i počecima glume na filmu, kako se gluma na filmu formirala, razvijala i prilagođavala novom mediju.