"Oluja" 22 godine: U Srbiji tiha žalost, u Kninu proslava

U vojno policijskoj akciji hrvatske vojske, uz podršku NATO, jedinica HVO i BiH proterano je 200.000 Srba, a ubijeno je oko 2.000 ljudi.

Za zločine u akciji niko nije odgovarao, a kao i ranijih godina, na godišnjicu "Oluje" isplivavaju stare rane i različiti pogledi na istorju, dok se tenzije između Srbije i Hrvatske se ponovo podižu.

Ipak, za razliku od nekoliko prethodnih godišnjica, do ove se stiže nešto mirnije, uz umerenije tonove i "samo" jednu stvar koja akutno narušava odnose, a to je novi "trgovinski sukob" na granici.

U skladu sa tim, poruke koje se šalju iz Beograda i Zagreba su umerene i nema toliko oštre retorike.

Država Srbija će sećanje na prognane i stradale zvanično obeležiti u Novom Sadu, na stadionu FK "Veternik", a ceremonija počinje u 20 časova uz prisustvo predsednika Aleksandra Vučića, premijerke Ane Brnabić, patrijarha SPC Irineja i predsednika RS Milorada Dodika.

Visoki državni zvaničnici, predstavnik SPC i gost iz Republike Srpske će učestvovati i na sastanku sa predstavnicima Srba iz regiona.

Na sastanku će učestvovati i predsednik Pokrаjinske Vlаde Igor Mirović, potpredsednik Vlаde Srbije i ministаr unutrаšnjih poslovа Nebojšа Stefаnović, ministаr odbrаne Aleksаndаr Vulin, predsednik Mаtice Srpske Drаgаn Stаnić i grаdonаčelnik Novog Sаdа Miloš Vučević.

U Hrvatskoj se 5. avgust godinama obeležava kao Dan pobede i domovinske zahvalnosti za akciju "Oluja", a 2015. godine je na zajedničkoj sednici vlada Republike Srbije i Republike Srpske, 5. avgust proglašen je Danom žalosti u Srbiji i Republici Srpskoj.

Centralna manifestacija u Hrvatskoj biće u Kninu tokom dva dana, gde će prvog dana biti izvedena vojna demonstracija naoružanja, zatim i prijem oficira, a dan kasnije će najviši državni zvaničnici polagati cveće, držati govore i razgovarati sa učesnicima "Oluje", uz vojnu paradu i prateći program.

Dokumentaciono-informativni centar Veritas saopštio je da se u evidenciji te organizacije nalaze imena 1.859 poginulih i nestalih Srba tokom i posle akcije, od čega je do sada rasvetljena sudbina 1.064 osoba. Na evidenciji nestalih vodi se još 795 osoba, od čega 613 civila, među kojima je 546 žena, navodi se u saopštenju.

Veritas precizira da su 1.209 osoba (65 odsto) bili civili, od kojih je oko tri četvrtine bilo starije od 60 godina.

Kako navodi Veritas, "Oluja" je jedini događaj u kojima su Srbi iz Hrvatske žrtve, hrvatski generali Ante Gotovina i Mladen Markač su presudom Haškog tribunala oslobodjeni krivice za zločine u Oluji, a po oceni Veritasa, "tim putem ide i hrvatsko pravosuđe".

"Hrvatska izbegava bez valjanog razloga ekshumacije i poznatih mesta ukopa sa oko 165 posmrtnih ostataka, pokopanih uglavnom pod oznakom 'nepoznat', što je jedinstven slučaj na području bivše Jugoslavije", ocenio je Veritas.

U akciji koja je počela 4. avgusta, oko 130.000 pripadnika oružanih snaga Republike Hrvatske, uz podršku NATO-a, kao i jedinica Hrvatskog vijeća odbrane (HVO) i Armije BiH (ABiH), osvojili su glavni grad nekadašnje RSK Knin 5. avgusta 1995.

Do akcije "Oluja" je došlo uprkos tome što se ta oblast nalazila pod zaštitom UN-a, a predstavnici bivše RSK u Ženevi i Beogradu su odbili predlog međunarodne zajednice o mirnom razrešenju, takozvani Plan Z-4.

Slab otpor pružalo je oko 40.000 pripadnika Vojske RSK i oko 10.000 iz oružane formacije bivše Autonomne pokrajine Zapadna Bosna, lojalne Fikretu Abdiću.

U akciji “Maestral”, koja je bila produžetak “Oluje”, hrvatske oružane snage u sadejstvu s Petim korpusom Armije BiH, ubile su 655 i prognale oko 125.000 srpskih stanovnika s područja 13 opština u BiH.

U prvostepenoj presudi Haškog tribunala iz aprila 2011. bilo je ocenjeno da je "Oluja" bila udruženi zločinački poduhvat, na čelu s tadašnjim predsednikom Tuđmanom, i da je njen "cilj bio prisilno i trajno uklanjanje srpskog stanovništva i naseljavanje tog područja Hrvatima".

Tribunal je drugostepenu presudu doneo 17. novembra 2012. i njome oslobodio krivice hrvatske generale Gotovinu i Mladena Markača.

Oni su oslobođeni krivice za progon srpskog stanovništva iz Kninske krajine 1995, čime je poništena prvostepena presuda kojom je Gotovina bio osuđen na 24 godine, a Markač na 18 godina zatvora.

Žalbeno veće je oslobodilo optužene po svim tačkama optužbe, mada nisu negirani zločini utvrđeni u prvostepenoj presudi.