Đenero: Kitarović i Vučić su dali do znanja...

Uz konstataciju da je to “dobro”, to je ocenio hrvatski analitičar Davor Đenero, nakon susreta hrvatske predsednice i srpskog premijera u tehničkom mandatu.

Napomenuvši da se hrvatska predsednica susrela sa srpskim premijerom na dan kada je u srpskom parlamentu 1928. izveden atentat na grupu zastupnika HŠ Đuru Basaričeka, Pavla i Stjepana Radića, te da se u delu hrvatske javnosti Kolindi Grbar Kitarović zamera što je za susret sa premijerom Srbije izabrala taj dan, kao i prvi dan nakon pada hrvatske vlade, ona je upravo u tom trenutku od sukreatora hrvatske spoljne politike, postala, na neki način, jedinim njenim kreatorom s punim izbornim legitimitetom.

Simbolično je, kaže Đenero, u svoje ruke preuzela vođenje politike prema Srbiji i time jasno definisala svojevrsnu distancu i prema politici koju je vodila prethodna vlada Zorana Milanovića, a i ona Tihomira Oreškovića.

Veliki izazovi u bilateralnim odnosima, koji su ionako bili zahlađeni, počeli su, podseća, u ranu jesen lani, kad je na početku migrantske krize, odmah nakon otvaranja migrantske rute preko Hrvatske (16. septembra), hrvatska vlada jednostrano zatvorila spoljnu granicu EU prema Srbiji, podseća ovaj hrvatski analitičar u autorskom tekstu za Aldžaziru Balkan.

Iz te krize Srbija je, navodi, izašla kao pobednica, jer su intervenisali komesar za proširenje EU Johanes Hahn i visoka komesarka za evropsku spoljnu politiku i bezbednost Federika Mogerini, iako je hrvatska vlada očekivala da će EK stati na stranu svoje članice u sukobu sa nečlanicom.

Drugi naglasak zaoštrenih odnosa imao je drukčiji predznak, piše Đenero i podseća da je Hrvatska odlučila isticanjem rezervi usloviti otvaranje Poglavlja 23 o pravosuđu i temeljnim pravima u pregovorima Srbije o članstvu u EU.

Uslovi su bili da Srbija odustane od regionalne nadležnosti u suđenju za ratne zločine, da potpuno poštuje načelo saradnje s ICTY-jem, te da primeni obaveze iz bilateralnog sporazuma o međusobnoj zaštiti manjina, što su ga potpisali predsednici Mesić i Tadić, prema kojem je hrvatska manjina trebalo dobiti zagarantirano mesto u Skupštini Srbije i u pokrajinskom parlamentu Vojvodine.

Prema Đeneru, inicijalno poverenje dvoje uticajnih aktera stvoreno je time što je Vučić u februaru prošle godine doputovao na inauguraciju predsednice Grabar-Kitarović.

Jučerašnji susret dvoje zvanjičnika, kaže, zakazan u vreme kada je Vučić, nakon pobede na parlamentarnim izborima, postao posve neopterećen svojim rejtingom u javnosti, a u trenutku kad je predsednicin politički uticaj u Hrvatskoj objektivno osnažen činjenicom da je ostala jedini akter s neupitnim izbornim legitimitetom.

U Deklaraciji, koju su tom prilikom potpisali Grabar Kitarović i Vučić, Hrvatska se indirektno obvezuje da neće zbog bilateralnih problema blokirati Srbiju u pristupanju EU, a jasno isticanje pitanja razgraničenja i definisanja načela rešavanja tog problema poruka je da se to pitanje neće ni na koji način otvarati kao predpristupno uslovljavanje, odnosno ucena Srbije.

Kao važno Đenero ističe da je tokom susreta, kojim se deklariše volja za „probijanje leda“, naglašeno pitanje bilateralne zaštite manjina.

"Kad govorimo o Hrvatskoj, možda je pogrešno da se opet apostrofira status srpske zajednice u Podunavlju, gde je ona najbolje zaštićena, a da se ponovno ne govori o povratku u glinsko i kninsko područje, gde su Srbi pre rata bili većinsko stanovništvo, a gde se dogodila ozbiljna ekonomska i demografska devastacija (koja nije pogodila samo Srbe, nego i Hrvate), pa ta područja danas imaju samo polovinu predratnog stanovništva, ali i samo trećinu predratnih radnih mesta (a i prije rata je to bilo manje razvijeno područje Hrvatske)", naveo je.

Napominje da se deo javnosti u Hrvatskoj podsmehuje protokolu susreta, smatrajući ga preterano "prožetim kičem".

Međutim, dobro je da je dvoje državnika jasno dalo do znanja da su spremni uložiti svoj lični politički kapital u poboljšanje međudržavnih odnosa, smatra Đenero i dodaje da nijedan problem time neće biti automatski rešen, ali stvaranje povoljnije klime uticaće na to da položaj manjina bude relaksiraniji, da se poslovna saradnja odvija u povoljnijim okolnostima te da se institucionalizuje međudržavni dijalog koji je odavno zamro.

Đenero ukazuje da hrvatska politika ne sme biti maliciozna prema Srbiji u toku njenog pristupanja Evropskoj uniji, već mora biti principijelna i predvidiva.

"Ne sme se raditi ono što su komesar Han i hrvatski ministar spoljnih poslova Miro Kovač napravili prilikom 'uklanjanja hrvatskih rezervi' prema otvaranju pregovora Srbije o Poglavlju 23", naveo je Đenero i dodaje da problem „regionalne nadležnosti“ pravosuđa u Srbiji je „regionalni problem“ i on u većoj meri pogađa, na primer, Bosnu i Hercegovinu nego Hrvatsku.

Glavne žrtve načina na koji Srbija interpretira svoju pravosudnu nadležnost do sada su bili uglavnom građani BiH (Ejup Ganić, Jovan Divjak, Ilija Jurišić, Naser Orić), a „kompromisom“, koji je postignut, zaštićeni su hrvatski građani, a bosanskohercegovački prepušteni su i u budućnosti tretmanu kakvom su bili izloženi i do sada.

"Institucionalizovanjem međusobnih odnosa, stvaranjem svesti da države moraju pregovarati, ali i definisanjem temeljnih načela tih pregovora, stvara se racionalni okvir za uređivanje međusobnih odnosa. Zato susret dvoje državnika nije dobra vest samo za Hrvatsku i Srbiju, nego za celu regiju", naveo je Đenero.