Bio jednom Dan Republike...

Ovim praznikom obeležavana je godišnjica Drugog zasedanja AVNOJ-a, kada je u Jajcu doneta odluka o federalnom ustrojstvu države.

Nacionalni komitet oslobođenja Jugoslavije ustanovljen je 29. novembra 1943. Odlukama ustavnog karaktera ustanovljeni su državni organi i to je bio razlog da upravo taj datum ostane zapisan kao dan stvaranja nove Jugoslavije.

Odlučeno je "da se SFRJ izgradi na demokratskom, federativnom principu kao zajednica ravnopravnih naroda", a kraljevskoj vladi u izbeglištvu zabranjen je povratak u zemlju.

Nakon završetka rata, 1945. godine, 29. novembar se slavio kao Dan Republike i bio jedan od najvećih praznika u nekadašnjoj SFRJ - proslavljao se dva neradna dana uz svečane akademije u glavnim gradovima republika bivše države, deljenje ordenja, počasne plotune...

Đaci prvaci su dobijali crvene pionirske marame na praznik socijalističke Jugoslavije, a taj dan bio je prepoznatljiv i po tradicionalnom "iću i piću", u izobilju...

Praznik nije preživeo raspad SFRJ ni u jednoj republici nekadašnje zajedničke države osim u Srbiji, gde je ukinut tek 2002. odlukom Veća građana Savezne skupštine SRJ (Crna Gora je "odustala" od zvaničnog praznovanja par godina ranije).

Jedna od tekovina zasedanja u Jajcu bio je i Tanjug - "Ovde Telegrafska agencija Nova Jugoslavija…Tanjug javlja…" bile su reči kojima se prvi put, nešto pre zasedanja u Jajcu - 5. novembra 1943, oglasila prva jugoslovenska novinska agencija sa zadatkom broj jedan - da obavesti svet o antifašističkoj borbi na tlu Jugoslavije.

Ratna razaranja "oštetila" su i sećanja i emocije, ostali su samo jugonostralgičari na svim prostorima nekada velike države "od Vardara do Triglava", a ni njih nije mnogo.

Uglavnom, reč je o starijim generacijama, mada se ovih dana na društevenim mrežama i portalima može videti i odgovor mlađih na, recimo, najavu snežnih padavina u Hrvatskoj "krajem tjedna": "Sve normalno.... uvijek je za Dan Republike bilo mraza i snježnih pahulja...".

Slovenci su među najvećim jugonostalgičarima, najbrojniji su među posetiocima Titovog groba na Dan mladosti, najzainteresovaniji za proslave svih nekada zajedničkih praznika.

Dana Republike sete se tradicionalno i u Tivtu, gde "stari borci" i antifašisti koriste priku da povuku paralelu između srećno proživljenih vremena u, kažu, "najljepšoj državi na svijetu" sa trenutnim dšavanjim na svetskoj političkoj sceni.

Da sećanje živi i u BiH potvrđuje i već održana (24. novembra) centralna svečanost obeležavanja 69. godišnjice Drugog zasedanja AVNOJ-a kome su prisustvovali građani iz svih država regiona - najviše ih je bilo iz BiH, Hrvatske i Slovenje i svi su se družili i veselili uz kulturno-umetnički program i kozaračko kolo.

U okviru događaja "Dani AVNOJ-a u Jajcu" održana je i svečana sednica SUBNOR-a, zajedno s predstavnicima antifašista i boraca NOR-a Jajce, razgovaralo se o daljnjim aktivnostima u prisustvu predstavnika republika bivše Jugoslavije.

Položeni su cveće i venci na spomenik u Jajcu o kojem se ne zna dovoljno među mladima, zbog neujednačenog izučavanja regionalne prošlosti u krajevima bivše države.

U prilog priči o rođendanu koji se više ne slavi je i sećanje mladih, ali dovoljno strarih da pamte školske priredbe organizovane na Dan Republike, okupljanja prijatelja "od juga do severa" domovine Jugoslovena, a u centru Beograda svake godine zavijori se i poneka trobojka sa petokrakom.