Najviše Jugoslovena u Srbiji

Nisu samo Srbi Jugosloveni, ali ih je kod nas najviše. I ne samo sada, nego je tako skoro uvek od 1929. godine kada je Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca zvanično preimenovana u Kraljevinu Jugoslaviju.

Samo je Bosna i Hercegovina u godinama pred veliki građanski rat i raspad velike države imala procentualno nešto više Jugoslovena, ali ih je Srbija brzo „pretekla“.

Đorđe Balašević ponovo je, na izmaku ovog leta, uzburkao javnost „širom SFR Jugoslavije“. Na koncertu u Podgorici vojvođanski umetnik i „panonski mornar“ poručio je Crnogorcima da je - „jugoslovenski kantautor“. To je najoštrije dočekao slavni srpski vaterpolista Danilo Ikodinović, koji ga je po društvenim mrežama „potapao“ zbog takve dobrovoljne „nacionalne pripadnosti“.

U sveukupnom gubitku identiteta zbog surovih ratova, mešovitih brakova i ideoloških lutanja i preplitanja, jedna zakonitost ipak ostaje: najviše Srba još gaji jako osećanje prema bivšoj nam državi Jugoslaviji, piše ovaj list. Podaci potvrđuju ovu tezu lako: u zlatno doba SFRJ osamdesetih godina, u celoj velikoj državi od 23 miliona stanovnika, oko milion i 200 hiljada izjašnjavalo se na popisima kao Jugosloveni. Od njih, nešto manje od pola miliona bilo je iz Srbije.

Prema zvaničnim popisima i procenama o broju stanovnika u protekloj deceniji, Srbija je dobacivala i do 80.000 Jugoslovena, dok, primera radi, Hrvatska i Slovenija nisu dobacile ni do 1.000. Na popisima se Jugosloveni kao nacija registruju tek od 1961. godine, a nikad nisu bili većina jer je nacionalna pripadnost uvek bila dominantna.

Svi bivši jugoslovenski narodi nadaju se da će što pre ući u EU kako bi im skočio standard i da bi bolje živeli, a pristojan život je glavni razlog zbog čega se mnogi i sa nostalgijom sećaju bivše države.

U samoj Srbiji ubedljivo najviše Jugoslovena je u Vojvodini. Iz severne pokrajine stiže i jedini viđeniji političar, dojučerašnji ministar, koji se izjašnjava kao pripadnik te „nacionalne manjine“. Subotičanin Oliver Dulić potpuno otvoreno za sebe kaže da je Jugosloven:

"Potičem iz Subotice gde je i bio i danas je veliki broj mešovitih brakova. Pa čak i oni koji nisu u takvoj porodici neretko se izjašnjavaju kao Jugosloveni. I dalje imam osećaj da je to bila najlepša zemlja, koju ću uvek voleti i sećati je se sa setom, jer su svi bivši JU narodi deo iste kulture i identiteta," priča za „Novosti“ Dulić. Mada je ovaj osećaj sete, kako kaže, evidentan i kod drugih naroda, on se slaže da je kod Srba najizraženiji i smatra to prirodnim zbog višedecenijskog negovanja kosmopolitskog duha, posebno u Vojvodini.

"Naravno da nije realno da se stara država obnovi u granicama u kojima je nekada postojala, ali drago mi je što ćemo svi na kraju živeti zajedno u Evropskoj uniji," zaključuje Dulić, koji je i funkcioner DS.

Da je u Vojvodini najviše onih koji se deklarišu kao Jugosloveni, uz, naravno, Beograd, pokazali su podaci poslednjeg popisa pre deset godina. Od oko 80.000 Jugoslovena, čak 8.000 živelo je u Subotici.

Baš u Srbiji, u Leskovcu, trenutno se održava festival „Eks Ju“ filma, a sličan postoji u Tuzli. Smisao je, kažu organizatori, da se dokaže jedinstven jezički, kulturni i umetnički prostor i te manifestacije nisu odraz jugonostalgije.

Beogradski pozorišni i filmski reditelj Gorčin Stojanović takođe se deklariše kao Jugosloven, iako to nije činio kada je ta ideologija bila dominantna:

"Ideja jugoslovenstva nije politička, već pre svega kulturna. Bazirana je na povezivanju naroda koji imaju kulturne i jezičke srodnosti. Nema veze sa titoizmom i nije suprotna ni srpstvu, ni hrvatstvu. U pitanju je ideja koja je opstala kroz decenije, jer ne umiru ideje, već države."

Stojanović veruje da će ona opstati uprkos tome što balkanski narodi neće živeti u nekoj novoj Jugoslaviji i što su besmislene paranoje od toga. Takođe misli da Srbi nisu ništa veći jugonostalgičari od svojih suseda. "Bio sam u Splitu pre pet dana i video grad oblepljen plakatima Goge Sekulić. Da nema ideje jugoslovenstva u Hrvatskoj ne bi bilo ni tih plakata. Osim toga, više je projugoslovenski orijentisanih ljudi u Ljubljani. I to u „titoističkom“ smislu. Na svakom koraku možete da kupite bedževe i suvenire sa Titovim likom i jugoslovenskom simbolikom. I tamo i u Zagrebu sluša se eks-JU muzika, a u glavnom gradu Hrvatske, posle ponoći, mogu da se čuju samo srpski i bosanski narodnjaci i ništa drugo!"

Hrvatska književnica Vedrana Rudan smatra, pak, da je ideja nekadašnjeg jugoslovenstva zaboravljena, ali ne definitivno:

"Sve bivše jugoslovenske republike ujedinile su se u jednom: postale su robovi EU i Amerike. Nama u Hrvatskoj danas prodaju tezu da je bolje što samo plaćamo rat i šaljemo instruktore u Avganistan, ali to je prvi korak. Vrlo brzo Srbi i Hrvati će opet ginuti zajedno, kao braća, u nekom od američkih ratova. To će biti novo jugoslovenstvo, koje će ih ujediniti pod mecima."

Srpski istoričar Čedomir Antić podseća da je Srbija, za razliku od drugih jugoslovenskih republika, u vreme kada je stvarana zajednička država, bila nezavisna i međunarodno priznata:

"Njen cilj je bio da se ujedini sav jugoslovenski, a pre svega srpski narod na ovim prostorima. Upravo zbog toga je u Srbiji sa manje simpatija dočekan raspad Jugoslavije i uspostavljanje nezavisnosti njenih republika, uključujući i samu Srbiju. Za razliku od Srba, drugi narodi nisu imali to osećanje. Slovenci su, recimo, pre Jugoslavije bili samo etnička zajednica, nisu imali međunarodno priznatu državu ni izlaz na more." Antić veruje i da današnja „srpska jugonostalgija“ ima korene u privilegovanom položaju koji je imala tadašnja elita u Beogradu.

Osim što su u njoj živeli svi Srbi, nekadašnja Jugoslavija je bila država socijalne pravde, finansijski potpomognuta od velikih sila.

Beograd je 1914. bio velik kao Zagreb, Subotica ili Novi Sad.

Danas je šest-sedam puta veći od Subotice i tri puta veći od Zagreba.

Otuda velika nostalgija u delu populacije koji se često naziva „druga Srbija“ i koju čine potomci ondašnje elite.

"Kad je reč o običnom narodu, starije generacije sećaju se vremena socijalizma i jugoslovenske države sa određenom setom, pošto, delom opravdano, veruju da se tada bolje živelo."

Ali, to je opšti trend u istočnoj Evropi, pa čak i u Istočnoj Nemačkoj.

Sećanje na Titova vremena još ne bledi u generacijama iz „pedeset i neke“, ali Jugoslovena je ipak sve manje i manje.

Paradoks je da istraživanja pokazuju da jugoslovenstvo jača još jedino u Sloveniji.

Po matrici, što su više u Evropi, to ih više nostalgija vuče ka bezbrižnim vremenima „Velike Juge“.

Od svih bivših JU republika, samo Crna Gora ima najsvežije podatke o broju ljudi koji se definišu kao Jugosloveni, jer je popis okončala prošle godine. Jugosloveni čine 0,19 odsto ukupne populacije, a najviše ih ima u Herceg Novom, Tivtu, Kotoru i Budvi.

900.000 Jugoslovena?

Procene su da se oko 900.000 na planeti ljudi izjašnjava kao Jugosloveni. Ova brojka će možda biti promenjena kada većina bivših jugoslovenskih republika izađe sa zvaničnim rezultatima poslednjeg popisa stanovništva.

Prema popisu iz 2010. godine, najviše ih ima u SAD - 325.000.

U Srbiji ih je, prema popisu iz 2002, bilo 80.721. U Kanadi, prema popisu iz 2006, 63.305, a u Crnoj Gori, prema prošlogodišnjem popisu, 1.154.

U Sloveniji ih je 2002. bilo 527, u Hrvatskoj je 2001. godine bilo 176, a u BiH deceniju pre toga 242.682. Prema popisu iz 2005, u Brazilu ih se tako izjasnilo 60.000 „duša“, kao i u Argentini iste godine, dok ih je u Australiji godinu dana kasnije bilo 33.000.