Opštine ne daju zadužbine

Može li se po tome zaključiti da je naš najveći i najstariji univerzitet bogat?

Da, ako se pod bogatstvom podrazumeva to što su građani imali poverenja da svoju imovinu ostave na upravljanje Univerzitetu, sa ciljem da se ona koristi za obrazovanje budućih generacija, kaže Jasmina Kabadaja, rukovodilac Sektora za imovinu i zadužbine Univerziteta u Beogradu.

Poznato je da su brojni vredni i bogati ljudi iz srpske istorije, od kojih su neki bili i nepismeni, ostavljali svom narodu ogromnu imovinu. I danas se građani odlučuju na ovaj korak. Iza toga se često kriju tužne životne priče ljudi koji su ostali bez svojih najbližih, ali koji su i u teškim trenucima mislili na svoj narod i pokolenja koja dolaze, objašnjava Kabadaja.

Među novim zadužbinarima, naša sagovornica navodi primer Petra Srnića, koji je pre tri godine testamentom zaveštao tri stana, koji će nakon smrti zakonskih naslednika pripasti Univerzitetu na korišćenje.

Jedna Beograđanka, koja je želela da ostane anonimna, ostavila je testamentom 30.000 evra za stipendiranje studenata. Jasmina Kabadaja kaže da se često javljaju ljudi koji žele nešto da ostave Univerzitetu, ali ne znaju kako ili ne poznaju propise.

Zadužbinarstvo u Srbiji ima veoma bogatu tradiciju. Pre Drugog svetskog rata Univerzitet u Beogradu je prihodovao sredstva od čak 77 zadužbina i 11 fondova. Između dva svetska rada bio je jedan od tri najbogatija univerziteta u Evropi, a njegova imovina se procenjivala na više od milijardu dolara.

U toku rata, mnoge zgrade - zadužbine su srušene, nekima je opala vrednost, dok su novčani fondovi obezvređeni. Nakon Drugog svetskog rata veliki deo te imovine je nacionalizovan.

“Rešenjima Ministarstva kulture iz 1995 i 1996. Univerzitetu je vraćeno 11 zadužbina i dva fonda, ali to ne znači da je Univerzitetu vraćena i imovina”, kađe ona. Opštine Stari grad i Vračar su uglavnom vratile svu imovinu, ali ne i opštine Palilula, Zvezdara, Savski venac i Zemun. Prihod zadužbina se ostvaruje preko zakupa poslovnog i stambenog prostora i taj novac se koristi u skladu sa ciljevma zadužbine, odnosno željom zadužbinara. Uglavnom je to stipendiranje i nagrađivanje studenata i profesora Univerziteta.

Danas se od prihoda sedam zadužbina i jednog fonda stipendiraju najbolji studenti ili po želji zadužbinara daju se sredstva za lečenje bolesnih ili studenata sa hendikepom, kaže Kabadaja. Prema njenim rečima, veliki problem predstavlja to što je značajan deo imovine otuđen, odnosno što su stanovi dati u otkup. I kada je reč o zadužbinama koje su vraćene Univerzitetu, ima slučajeva da su neki stanovi otkupljeni.

Ima zadužbina u kojima nije prodat nijedan stan, negde su opštine odbile da prodaju stanove, ali je sud dosudio da neko može da otkupi stan. Postoje i slučajevi da su opštine dozvolile da se zadužbinska zgrada nadogradi, čime su privatna lica sada postali vlasnici nadzidanog dela.

Dodatnu teškoću predstavlja to što su u međuvremenu neke zgrade srušene, promenili su se vlasnici stanova, imena i brojevi ulica, pa tek treba veštačenjem da se utvrdi gde se određena zadužbina nalazi. Česte su pojave da su stanari ogorčeni što ne mogu da otkupe stanove u kojima žive, ističe Jasmina Kabadaja.

Ona dodaje da je Zakon o stanovanju jedini štitio zadužbine jer nije dozvoljavao da se otkupljuju stanovi u tim objektima, ali da su na osnovu nekih drugih zakona ljudi, ipak, to činili, a opštine su gledale „kroz prste“.

Zbog svega ovoga Univerzitet vodi sporove za zaštitu zadužbinske imovine, pa je tako presudom Vrhovnog suda sprečen dalji otkup stanova u zadužbinskim zgradama, a jednom presudom Vrhovnog suda iz 2008. poništen je otkup zadužbinskog stana.

Jasmina Kabadaja naglašava da zadužbine i fondovi nisu imovina Univerziteta i da se ne mogu otuđiti, već da Univerzitet njima upravlja. Oni su pravna lica, a vlasnik je država. Sve saglasnosti na odluke o davanju u zakup prostora daje Direkcija za imovinu Republike Srbije.

Naša sagovornica ističe da su 2006. Direkciji podneti zahtevi i kompletni spiskovi za povraćaj nacionalizovane imovine koja je Univerzitetu ostavljena kao zadužbinska. Šta će ovoj visokoškolskoj ustanovi biti vraćeno na upravljanje, znaće se nakon donošenja zakona o restituciji.