Sela smo izgubili, na redu gradovi

Srbija se „zgušnjava“ u centralnom delu, rubovi se prazne, varošice se prepolovile, a sela gase. Za poslom se ide u Beograd, Novi Sad, Niš, Kragujevac...

Prvo zamire privreda, a onda beže ljudi. Trećina opština u Srbiji spada u kategoriju nerazvijenih, a u njima živi milion stanovnika. Upravo iz siromašnih krajeva ljudi se masovno iseljavaju.

Samo za šest godina iz najsiromašnijih opština otišlo je 62.000 stanovnika. Crna Trava izgubila je svakog trećeg žitelja, a Ražanj, Babušnica i Gadžin Han 15 odsto. Nezaposlenost je u ovim krajevima duplo veća od, ionako očajnog, republičkog proseka, pa gotovo svaki drugi radno sposoban sedi kod kuće.

"Najalarmantnije je u istočnoj i jugoistočnoj Srbiji. Nerazvijenost uslovljava migracije, pa i ono malo mladog stanovništa odlazi u Beograd, Novi Sad i Niš. Istočna i južna Srbija se „čiste“, i to su oblasti bez ikakve demografske budućnosti. Ostaće prazne", ukazuje na zabrinjavajući scenario demograf Ivan Marinković, iz Instituta društvenih nauka.

On navodi da je "od siromaštva tih regiona veći problem niska stopa rađanja. Nema mladih, stanovništvo ne može sebe da obnavlja. Zato ni punjenje razvijenih centara nije intenzivno kao sedamdesetih godina".

Naš sagovornik dodaje da je statistika zabrinjavajuća i u ostalim krajevima. Kaže, i Vojvodina se prazni, a najalarmantnija situacija je uz granicu sa Rumunijom, u opštinama poput Plandišta.

Minut do 12 da se započne borba za varošice

Demografi sa zabrinutošću čekaju rezultate popisa stanovništva u oktobru. A i prethodna dva upozorila su na pražnjenje i starenje Srbije - varoši koje imaju od 2.000 do 10.000 žitelja 1991. godine bilo je 430, a 2002. - 26 manje! Broj ljudi koji žive u naseljima sa manje od 2.000 stanovnika, smanjio se za četvrt miliona.

Babušnica (foto: Novosti)

"Bitka za sela odavno je izgubljena. Sada je minut do 12 da se započne borba za varošice. Jer, one se prazne i pune Beograd", upozorava demograf dr Vladimir Nikitović, iz Instituta društvenih nauka.

On navodi da se "sada najviše prazne varošice sa od 10.000 do 30.000 stanovnika i situacija je već alarmanta. Druga linija koja trpi udare su naselja sa 50.000 do 70.000 stanovnika. Kada je u njima zamrla industrija, pretvorili su se u gradove penzionera. Njihovi potomci odlaze u Beograd, Niš ili Novi Sad".

Naš pravac razvoja Nikitović naziva stihijskim. Objašnjava da je i Prostorni plan Srbije, donet prošle godine, predvideo koncentraciju ulaganja pre svega u regione oko Koridora 10. Dobra strategija za očuvanje svih krajeva, kaže, bila bi decentralizacija i regionalizacija.

Prosečna gustina naseljenosti u Srbiji je 100 stanovnika po kvadratnom kilometru, što je, objašnjava Marinković, evropski prosek. On kaže da je naš problem disbalans jer se stanovništvo koncentriše uz rečne tokove, posebno uz Veliku, Zapadnu i Južnu Moravu, a taj tok se poklapa i sa Koridorom 10.

"Infrastruktura je veoma bitna. Pančevo danas egzistira zahvaljujući blizini Beogradu. U Vojvodini je infrastruktura dobra, i to je bitan faktor zašto ona sporije gubi stanovništvo iz ruralnih delova. Centralna Srbija je veoma polarizovana - na gradske centre i mala sela. Što se gradova tiče, puni su Beograd, Novi Sad, Niš i Kragujevac, ali i oni u perspektivi gube stanovništvo", naglašava on.

U Opovu zarada po stanovniku 1.375 dinara

A kako se gde živi i zašto se znatan deo Srbije prazni, najbolje pokazuju plate. Još bolji pokazatelj je visina zarade po stanovniku, jer se tako realno vidi koliko novca prehrani ukupno stanovništvo nekog grada. Razlike su drastične, pa tako Novi Sad, po glavi stanovnika, mesečno zarađuje 13 puta više nego Opovo. Ili, u Malom Crniću za mesec uspeju da zarade po stanovniku koliko Novosađani za tri dana.

Dakle, sa zaradama koje se mere po stanovniku, prema podacima za prošli mesec, najbolje stoje Novi Sad, sa 17.094, i Beograd, sa 15.991 dinarom. Rekorder je beogradska opština Savski venac, gde je u februaru po stanovniku zarađeno 81.824, a sledi Stari grad sa 60.964 dinara.

Najlošije stoje Opovo, sa 1.375 dinara u proseku, Žitorađa, sa 1.896, Malo Crniće, sa 1.810, i Doljevac, sa 1.924 dinara. Na nivou Srbije, bez Beograda i Novog Sada, prosek je 5.862 dinara u februaru, po stanovniku.

A da bi ovi zabrinjavajući podaci bili bar malo popravljeni, neophodno je smanjiti nezaposlenost i pomagati otvaranje novih radnih mesta. A i to, prema rečima ekonomiste Miroslava Zdravkovića, treba raditi veoma promišljeno.

"Finansiranje novih radnih mesta smisleno je jedino u pasivnim delovima i oblastima udaljenim od autoputa. Investiranje pri tom mora da bude ciljano, u sektore koji ne prave konkurenciju domaćem sektoru", kaže on.

A sve dok nema ciljanih ulaganja, i pare i ljudi koncentrišu se oko nekoliko gradova. Tako, u Beogradskom i Južnobačkom okrugu, kažu podaci Agencije za privredne registre, posluje čak 55 odsto preduzeća u Srbiji. A u pet najnerazvijenijih okruga registrovano je tek 3,7 odsto preduzeća.